افعال در این آیه به صورت جمع بیان شده است نه مفرد، یعنی من خودم تنها نیستم و به نمایندگی از جمعی صحبت میکنم. حال این جمع میتواند خودم واجزاءِ بدنم، خانوادهام، خویشاوندانم، دوستانم، همشهریانم، هموطنانم، تمامی انسانهای موحد عالم و یا تمامی هستی و ... باشد.
با توجه به آیات قبل که رب العالمین بودنِ خداوند متعال ذکر شد و این که هستیبخش عالم خود را پروردگار تمام عالمیان از ازل إلی ابد معرفی نمود، پس مخلوقات با بیان این آیه به حقیقتی غیر قابل انکار اعتراف مینمایند. بر این اساس نیز بنده میتواند به نمایندگی از تمام عالم این حقیقت را مطرح نماید. به عبارتی مقصود او عبادت جبری باشد.
در آیهی بعدی بنده از جانب این جمع هدایت به راه راست را از خداوند متعال درخواست مینماید. هدایتی که به منعمین داده شده و از مغضوبین صلب شده است. در این حالت دو مسئله به وجود میآید: اول اینکه مغضوبین جزءِ هدایتشدگان نیستند لذا جزءِ آن جمعی که بنده برای آنها درخواست هدایت میکند نیز نیستند، بنابراین بنده از جانب تمامی موجودات عالم صحبت نمیکند و نمیتواند عبادت جبری را مد نظر داشته باشد، در حالی که با توجه به رب العالمین مطرح شده بود که بنده از جانب تمامی موجودات عالم صحبت مینماید.
مسئله دوم این که هدایت شدن با عبادت کردن پروردگار متفاوت است. اگر فرض شود که بنده با بیان آیه 5 در واقع دعا میکند که به این مقام برسد، یعنی با اختیار پروردگار خویش را عبادت نماید، در این حالت هدایت را با عبادت یکی گرفته و دو بار پشت سر هم یک چیز را از خداوند خواسته است.
سؤال: انسان با بیان آیه 5، چه جمعی را باید مد نظر قرار دهد؟
سؤال: بین عبادت و هدایت چه رابطهای برقرار است؟