رمز حیات

حکمت 193 نهج البلاغه: انجام کارها هنگام تمایل قلب
(اخلاقى، علمى، تربیتى)

وَ قَالَ (علیه السلام): إِنَّ لِلْقُلُوبِ شَهْوَةً وَ إِقْبَالًا وَ إِدْبَاراً فَأْتُوهَا مِنْ قِبَلِ شَهْوَتِهَا وَ إِقْبَالِهَا فَإِنَّ الْقَلْبَ إِذَا أُکْرِهَ عَمِیَ.
و درود خدا بر او، فرمود: براى دل هاى (آدمیان) علاقه و اقبال و (گاه) تنفر و ادبار است. هنگامى که مى خواهید کارى انجام دهید از سوى علاقه و اشتیاق وارد شوید، زیرا اگر قلب را مجبور به کارى کنند نابینا مى شود.

شرح حکمت:
منظور از «قلب» و «قلوب» عقل، فکر و در واقع روح آدمى است که مانند جسم حالات مختلف دارد; گاه خسته و ناتوان است که هیچ کاری را به صورت کامل انجام نخواهد داد و گاه داراى نشاط و قدرت و نیرو است، هر کارى را به خوبى انجام مى دهد.
در حکمت 312 امام علیه السلام مى فرمایند: «دل ها گاهى پرنشاط و زمانى بى نشاط است; آن گاه که نشاط دارند آنها را بر انجام دادن مستحبات (علاوه بر واجبات) بگمارید و هنگامى که بى نشاط اند تنها به انجام دادن واجبات قناعت نمایید.»
امام رضا (علیه السلام) می فرمایند: «دل ها اقبال و ادبار و نشاط و سستى دارند. هنگامى که اقبال کند (و پرنشاط باشد) حقایق را به خوبى مى بیند و مى فهمد و هنگامى که ادبار کند، ناتوان و ملول مى گردد، بنابراین در هنگام ادبار و نشاط به سراغ آن بروید و در هنگام ادبار و فتور آن را رها سازید.»