رمز حیات

حکمت 224نهج البلاغه: عوامل بزرگی و سروری
(اخلاقى، اجتماعى)

وَ قَالَ (علیه السلام): بِکَثْرَةِ الصَّمْتِ تَکُونُ الْهَیْبَةُ وَ بِالنَّصَفَةِ یَکْثُرُ الْمُوَاصِلُونَ وَ بِالْإِفْضَالِ تَعْظُمُ الْأَقْدَارُ وَ بِالتَّوَاضُعِ تَتِمُّ النِّعْمَةُ وَ بِاحْتِمَالِ الْمُؤَنِ یَجِبُ السُّؤْدُدُ وَ بِالسِّیرَةِ الْعَادِلَةِ یُقْهَرُ الْمُنَاوِئُ وَ بِالْحِلْمِ عَنِ السَّفِیهِ تَکْثُرُ الْأَنْصَارُ عَلَیْهِ.
و درود خدا بر او، فرمود: (1) با سکوت بسیار، وقار انسان بیشتر شود، (2) و انصاف سبب افزونى یاران و دوستان گردد، (3) و با بخشش، قدر و منزلت انسان بالا رود، (4) و با تواضع، نعمت (الهى) کامل مى‌گردد، (5) و با تحمل رنج و خرج (دیگران)، بزرگى و سرورى ثابت می گردد (6) و با عدالت، دشمن از پاى در آید، (7) و با حلم و بردبارى در برابر بی خردان، یاوران انسان بر ضد آنها فزونى مى‌یابند.

شرح حکمت:
مرحوم ابن میثم مى گوید: سکوت، غالباً نشانه عقل است و ابهت صاحبان عقل آشکار است و اگر به یقین دانسته شود که کثرت سکوت ناشى از عقل اوست، ابهت او بیشتر مى شود و گاه ممکن است سکوت، ناشى از ضعف و ناتوانى در کلام باشد و باز هم این امر سبب احترام شخص مى شود، زیرا از پریشان گویى پرهیز مى کند.
پیغمبر اکرم(صلى الله علیه و آله و سلم) به مردى که خدمتش رسید فرمودند: «آیا تو را به چیزى هدایت کنم که به وسیله آن وارد بهشت شوى؟» عرض کرد: آرى یا رسول الله. پیغمبرفرمود: « از آنچه خداوند در اختیار تو قرار داده بذل و بخشش کن». عرض کرد: اگر من خودم محتاج تر از کسى باشم که مى خواهم به او بخشش کنم چه کنم؟ پیغمبر فرمود: «به یارى ستم دیده برخیز». عرض کرد: اگر من خودم از او ضعیف تر باشم چه کنم. فرمود: «شخص نادان را راهنمایى کن و به او مشورت بده». عرض کرد: اگر من از او نادان تر باشم چه کنم؟ فرمود: «زبانت را جز از نیکى خاموش ساز». و سرانجام پیغمبر(صلى الله علیه و آله) فرمود: «آیا تو را خشنود نمى سازد که یکى از این صفات نیک را داشته باشى و تو را به سوى بهشت برد؟»
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «خداوند متعال به موسى(علیه السلام) خطاب کرد: اى موسى! آیا مى دانى چرا تو را مخاطب خود ساختم و با تو تکلم کردم و دیگران را چنین افتخارى ندادم؟ موسى عرض کرد: پروردگارا براى چه بود؟ خداى متعال وحى فرستاد که اى موسى! من تمام بندگانم را بررسى کردم احدى را از تو متواضع تر نیافتم تو هنگامى که نماز مى خوانى صورت خود را بر خاک مى نهى (از این حدیث روشن مى شود که قبل از اسلام به هنگام نماز صورت بر خاک نمى گذاردند، موسى بن عمران براى ابراز نهایت تواضع این کار را انجام مى داد).»