حکمت 229 نهج البلاغه: ارزش قناعت و خوش خلقى
(اخلاقى، اقتصادى)
وَ قَالَ (علیه السلام): کَفَى بِالْقَنَاعَةِ مُلْکاً وَ بِحُسْنِ الْخُلُقِ نَعِیماً. وَ سُئِلَ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً فَقَالَ هِیَ الْقَنَاعَةُ.
و درود خدا بر او، فرمود: هر که از صفت قناعت برخوردار باشد، همین پادشاهى براى او کافى است، و هر کس متصف به خلق نیکو باشد، همین نعمت براى او کافى است. (از امام سؤال شد تفسیر آیه، «بنده صالح نیکوکار را زندگانى نیکوئى دهیم» چیست؟ فرمودند:) آن (زندگانى پاکیزه) قناعت است.
شرح حکمت:
جمله امام (علیه السلام) اشاره به آیه شریفه 97 سوره «نحل» است که مى فرماید: «کس کار شایسته اى انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالى که مؤمن است، به طور مسلّم او را حیات پاکیزه اى مى بخشیم.»
تعبیر به «مُلک» (مملکت و کشور) اشاره به اهمیت فوق العاده قناعت است که گویى زندگى قانعانه معادل حکمرانى بر کشورى پهناور است.
خداوند به داود وحى فرستاد اى داود! من پنج چیز را در پنج چیز قرار دادم و مردم آن را در پنج چیز دیگر جستجو مى کنند و به آن نمى رسند. (1) من علم را در گرسنگى (کم خوردن) و تلاش و کوشش قرار دادم و مردم آن را در شکمبارگى و راحتى مى طلبند و به آن نمى رسند. (2) من عزت را در طاعتم قرار دادم و آنها آن را در خدمت سلاطین جستجو مى کنند و نمى یابند. (3) غنا و بى نیازى را در قناعت قرار دادم و آنها آن را در فزونى مال مى طلبند و نمى یابند. (4) رضایم را در مخالفت با نفس قرار دادم و آنها آن را در رضایت نفس جستجو مى کنند و نمى یابند (5) و راحتى و آسودگى را در بهشت قرار دادم و آنها آن را در دنیا مى طلبند و به آن نمى رسند.
پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرمایند: «بیشترین چیزى که امت من به وسیله آن وارد بهشت مى شوند پرهیزگارى و حسن خلق است.» در حدیث دیگرى از پیامبر آمده است: «در ترازوى اعمال هیچ کس در قیامت چیزى بهتر از حسن خلق گذارده نمى شود.»