حکمت 243 نهج البلاغه: زیان پاسخ های زیاد
(علمى)
وَ قَالَ (علیه السلام): إِذَا ازْدَحَمَ الْجَوَابُ خَفِیَ الصَّوَابُ.
و درود خدا بر او، فرمود: هنگامى که جواب‌ها زیاد (و دَرهم) شود، پاسخ درست مخفى مى‌گردد.
شرح حکمت:
بسیار دیده‌ایم که سؤالى در مجلسى مطرح مى‌شود و هرکس هرچیزى که به ذهنش آمد به عنوان جواب ذکر مى‌کند و حتى احتمالات ضعیف و پاسخ‌هاى بى پایه نیز عنوان مى‌شود، در چنین مجلس و چنان شرایطى روشن است که حق براى بسیارى مخفى مى‌ماند، زیرا جدا کردن پاسخ حقیقى از آن همه احتمالات گوناگون کار آسانى نیست. شاید در این دستور حکیمانه توصیه‌اى به سؤال کنندگان نیز باشد که یک مسئله را از افراد زیادى پرسش نکنند، زیرا جواب‌هاى متعدد سبب مى‌شود آن‌ها در تشخیص حق، گرفتار شک و تردید شوند.
آداب پاسخ‌گفتن:
امام علی علیه السلام می فرمایند: «کسى که در پاسخ‌گویى شتاب کند به پاسخ صحیح نخواهد رسید.» نیز از حدّت و شدّت برحذر داشته مى‌فرمایند: «تندى را رها کن و در دلیل بیندیش و از یاوه گفتن برحذر باش تا از لغزش‌ها در امان باشى.» نیز به بعضى از سؤالات بى‌جا اشاره کرده مى‌فرمایند: « چه بسا سخنى که جوابش سکوت است.» همچنین توصیه مى فرمایند که هنگام عاجز ماندن از جواب نباید سکوت را فراموش کرد: «هرگاه در سخن گفتن مغلوب شدى مبادا در سکوت کردن مغلوب گردى.» در حکمت 85 نیز حضرت فرمودند: «کسى که جمله نمى‌دانم را ترک کند (گاه) خود را به کشتن داده است.»
امام صادق علیه السلام نیز توصیه مى‌فرمایند که انسان نباید هر سؤالى را که از او کردند پاسخ گوید که این کار عاقلان نیست.