﷽
إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ ﴿۵﴾ اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ ﴿۶﴾ صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلَا الضَّالِّینَ ﴿۷﴾
تنها تو را می پرستیم و تنها از تو کمک می‌خواهیم (۵) ما را به راه راست هدایت فرما (۶) راه کسانی که بر آنها نعمت داده ای نه آنها که بر ایشان غضب کردی و نه گمراهان (۷)
۱. عبادت در لغت به معنی ذلت و خواری است و در اصطلاح بالاترین مرتبه خضوع و تعظیم در مقابل معبود است. خضوعی که از روی اعتقاد به الوهیت معبود است. بنابراین خضوع عاشق در مقابل معشوق یا خضوع متملقانه در برابر حاکمان و سلاطین عبادت محسوب نمی شود. ضمنا اطاعت و شکر در مقابل غیر خدا جایز ولی عبادت در مقابل غیر خدا جایز نیست. همچنین عبادت با عبودیت فرق دارد اولی مخصوص خداست دومی در غیر خدا هم استعمال دارد.
۲. هدایت گاهی فقط نشان دادن راه و به اصطلاح ارائه طریق است که وصول به هدف در آن تضمین نشده است و گاهی به معنای رساندن به هدف و به اصطلاح، ایصال به مطلوب است این واژه در قرآن به هر دو معنی استعمال شده که باید موارد آن را با قرائن تعیین کرد.
۳. صراط به معنای راه روشن است و فرق آن با سبیل و طریق در همین است. سبیل و طریق به مطلق راه، اعم از روشن و غیر روشن گفته می‌شود ولی صراط به راه روشن و آشکار اطلاق می گردد.
۴. غضب به معنای شدت و حالت مخصوصی است که پس از هیجانات ناشی از ناراحتی حاصل می‌شود و در مورد خدا چنین انفعالاتی قابل تصور نیست بنابراین نمی تواند همان حالت مخصوص باشد بلکه غضب الهی اراده انزال عذاب و عقاب است. اساساً در این گونه موارد مثل غضب، فرح، رضایت، مکر و کلمات مشابه با آن که به خداوند نسبت داده می شود باید مبادی را حذف کرد و نادیده گرفت و غایت ها را لحاظ کرد.
۵. الضالین، از ضلالت به معنی هلاکت و نابودی است و در قرآن در مواردی به همین معنی استعمال شده مانند: آیه ۷ سوره محمد و آیه ۱۰ سوره سجده؛ اما در بیشتر موارد ضلالت به معنای گمراهی و دوری از حقیقت است.
📚 منبع: کتاب آموزش کاربردی ترجمه و تفسیر قرآن، نسیم کوثر