رمز حیات

حکمت ۳۲۹ نهج البلاغه: خطا نکردن، بهتر از عذرخواهی
(اخلاق اجتماعى)

وَ قَالَ (علیه السلام): الِاسْتِغْنَاءُ عَنِ الْعُذْرِ أَعَزُّ مِنَ الصِّدْقِ بِهِ.
و درود خدا بر او، فرمود: بى نیاز بودن از عذرخواهى، بهتر از عذر صادقانه و مقبول است. (اشاره به اینکه اگر خطایى نکنى که نیاز به عذرخواهى داشته باشى بهتر از ارتکاب خطاى توأم با عذر مقبول است.)

شرح حکمت:
امام على بن ابیطالب علیه السلام می فرمایند: «از چیزى که براى آن (باید) عذرخواهى خواهى کرد بپرهیز، زیرا انسان از کار خیر عذرخواهى نمى کند. (حتمآ کار بدى بوده است که از آن عذر مى خواهد.)»
امام حسین علیه السلام مى فرمایند: «از کارى که موجب می شود از آن عذرخواهى کنى بپرهیز، زیرا مؤمن نه کار بد مى کند و نه عذرخواهى، و منافق همیشه کار بد مى کند و از آن عذرخواهى مى نماید.»
انسان مؤمن آگاه نباید به سراغ کارى برود که او را براى عذرخواهى سرافکنده سازد. عذر نیز بر دو گونه است: عذر صادق و عذر کاذب. عذر صادق آن است که صدور خطا از انسان به سبب مشکلى از مشکلات عرفیه باشد که انسان را در تنگنا قرار داده و به سبب آن مرتکب خطایى شده است. عذر کاذب آن است که انسان بدون دلیل موجهى اقدام به کار خلافى مانند ظلم و ستم و غیبت و آزار و پیمان شکنى و بى وفایى و امثال آن کرده است. بدون شک چنین عذرى عزتى ندارد. اگر عزتى باشد در عذر صادقانه است؛ ولى با این حال اگر انسان کارى نکند که ناچار به عذرخواهى صادقانه باشد، عزیزتر وآبرومندتر است.