رمز حیات

حکمت 359 نهج البلاغه: تربیت نفس
(اخلاقى، تربیتى)

وَ قَالَ (علیه السلام): یَا أَسْرَى الرَّغْبَةِ أَقْصِرُوا فَإِنَّ الْمُعَرِّجَ عَلَى الدُّنْیَا لَا یَرُوعُهُ مِنْهَا إِلَّا صَرِیفُ أَنْیَابِ الْحِدْثَانِ أَیُّهَا النَّاسُ تَوَلَّوْا مِنْ أَنْفُسِکُمْ تَأْدِیبَهَا وَ اعْدِلُوا بِهَا عَنْ ضَرَاوَةِ عَادَاتِهَا.

و درود خدا بر او، فرمود: ای اسیران خواهش های نفسانی، بس کنید؛ زیرا افراد دلبسته به دنیا را جز صداى برخورد دندان هاى حوادث سخت، به خود نیاورد. اى مردم! تربیت نفس خویش را خود بر عهده گیرید و آن را از عادت های زشتی که بدان خو گرفته است، بازگردانید.

شرح حکمت:
تعبیر به «اسیر» بیان بسیار مناسبى است، زیرا دنیاپرستانى که گرفتار حرص در دنیا مى شوند به جایى مى رسند که از خود اراده اى ندارند و همچون اسیر، شب و روز در فکر به چنگ آوردن اموال بیشتر یا مقامات بالاترند و افزون بر این، تشبیه به «اسیر» دلیل بر بى ارزش بودن این افراد است، زیرا همواره به اسیران با دیده حقارت مى نگریستند و براى آنها مقام و موقعیتى قائل نبودند و در بسیارى از موارد آنها را به صورت بردگان خرید و فروش مى کردند. امام علیه السلام در ادامه تشبیه شگفتى کرده، حوادث سخت را به حیوانات درنده اى شبیه مى داند که به هنگام حمله دندان هایشان را به هم مى سایند و دندان قروچه مى کنند به گونه اى که صداى دندانهاى آنها شنیده مى شود. امام علیه السلام مى فرماید: حوادث خطرناک هنگامى که دامان آنها را گرفت و همچون حیوان درنده اى که لحظه اى پیش از حمله دندانهایش را به هم مى ساید به آنها حمله ور مى شود و هنگامى بیدار مى شوند که کار از کار گذشته است.
در ادامه امام علیه السلام می فرمایند معلم و مربى انسان قبل از هرکس باید خود او باشد و تا انسان به تربیت خویش نپردازد تعلیم و تربیت معلمان و پیشوایان و مربیان در او اثر نخواهد گذاشت. در خطبه 90 نیز امام علیه السلام تعبیر جالبى در این زمینه دارد مى فرماید: «بدانید همانا آن کس که خود را یارى نکند و پند دهنده و هشدار دهنده خویش نباشد، دیگرى هشدار دهنده و پند دهنده او نخواهد بود.»