رمز حیات

حکمت 363 نهج البلاغه: نشانه های حماقت
(اخلاقى)

وَ قَالَ (علیه السلام): مِنَ الْخُرْقِ الْمُعَاجَلَةُ قَبْلَ الْإِمْکَانِ ، وَ الْأَنَاةُ بَعْدَ الْفُرْصَةِ.
و (درود خدا بر او،) فرمود: از نشانه های حماقت شتاب کردن در کار پیش از فراهم آمدن امکان آن؛ و درنگ کردن در آن پس از فرارسیدن فرصت آن است.

شرح حکمت:
احادیث در باب عجله و شتاب بى مورد:
پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرمایند: «مردم را عجله (بى جا) هلاک مى کند و اگر مردم در کارها درنگ مى کردند (و با آرامش و دقت کارها را انجام مى دادند) احدى هلاک نمى شد.»
امیرمؤمنان (علیه السلام) می فرمایند: «عجول، خطاکار است هر چند (تصادفاً) پیروز شود و کسى که با تأنى (و حساب) کار مى کند به واقع مى رسد هر چند (در پاره اى از اوقات، ظاهراً) ناکام شود.» نیز می فرمایند: «کسى که بتواند خود را از چهار چیز بازدارد سزاوار است که هرگز گرفتار حادثه ناگوارى نشود. عرض کردند: آن چهار چیز چیست؟ فرمود: عجله، لجاجت، خودپسندى و تنبلى»

امام باقر(علیه السلام) مى فرماید: «کسى که تصمیم به کار خیرى گرفت باید در آن شتاب کند زیرا به هنگام تأخیر، شیطان ممکن است در آن وسوسه کند و آن را (براى همیشه) به عقب بیندازد.»
بدیهى است که هیچ گونه تضادى بین این گونه از روایات نیست. عجله مذموم در جایى است که انسان بدون فراهم شدن مقدمات و امکانات شتاب کند و نیروى خود را به هدر دهد و عجله ممدوح آن است که هرگاه تمام مقدمات و امکانات فراهم شد به تأخیر نیندازد زیرا شیاطین انس و جن ممکن است در آن موانعى ایجاد کنند.

در باب نکوهش از دست دادن فرصت ها:
پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرمایند: «از دست دادن فرصت ها سبب انواع غصه هاست.»
امام علی(علیه السلام) می فرمایند: «کسى که به موقع از فرصت استفاده نکند مطمئن باشد که فرصت از دست خواهد رفت.»