رمز حیات

حکمت 365 نهج البلاغه: راه خودسازی
(اخلاقى، اجتماعى)

وَ قَالَ (علیه السلام): الْفِکْرُ مِرْآةٌ صَافِیَةٌ وَ الِاعْتِبَارُ مُنْذِرٌ نَاصِحٌ وَ کَفَى أَدَباً لِنَفْسِکَ تَجَنُّبُکَ مَا کَرِهْتَهُ لِغَیْرِکَ.
و (درود خدا بر او،) فرمود: فکر به منزله آیینه اى است پاک و پند گرفتن و عبرت آموختن (از حوادث روزگار) بیم دهنده اى است خیرخواه؛ و براى ادب کردن نفس تو، همین کافى است که از آنچه از دیگران نمى پسندى (و آن را زشت مى دانى) دورى جویى.

شرح حکمت:
امیرمؤمنان (علیه السلام) مى فرمایند: «اگر کارهاى خود را با فکر آغاز کنى پایان تمام کارهاى تو خوب خواهد بود.» در حدیث دیگری مى فرمایند: «کسى که خوب بیندیشد هرگز ذلیل نمى شود.»
امام مجتبى (علیه السلام) می فرمایند: «شما را به تقواى الهى و تداوم تفکر توصیه مى کنم زیرا فکر کردن، پدر و مادر همه نیکى هاست.»

از آیات قرآن مجید استفاده مى شود که رابطه نزدیکى میان اندیشیدن و عبرت گرفتن است. در آیه 176 سوره اعراف مى فرماید: «این داستان ها را (براى آنها) بازگو کن، شاید بیندیشند (وبیدار شوند.)» امیرمؤمنان على (علیه السلام) مى فرمایند: «عقل، عبرت مى گیرد و خود را با آن تقویت مى کند ولى جهل به غفلت و غرور وامى دارد.»

هیچ انسانى به کمال نمى رسد مگر این که در اصلاح عیوب خویش بکوشد ولى شناخت عیوب غالباً مشکل است. اى بسا انسان براثر حب ذات نه تنها عیب خود را نمى بیند بلکه ممکن است آن را نشانه حسن بشمارد; ولى در برابر دیگران چنین نیست; عیوب آن ها را با تمام ریزه کارى ها مى بیند و گاه زبان به انتقاد از این و آن مى گشاید.
قرآن مجید وجود دارد آن جا که مى فرماید: «آیا مردم را به نیکى (و ایمان به پیامبرى که صفات او آشکارا در تورات آمده) دعوت مى کنید، اما خودتان را فراموش مى نمایید؟ (44 بقره)»