رمز حیات

حکمت 378 نهج البلاغه: بخل، ریشه هر زشتی
(اخلاقى، اقتصادى)

وَ قَالَ (علیه السلام): الْبُخْلُ جَامِعٌ لِمَسَاوِئِ الْعُیُوبِ وَ هُوَ زِمَامٌ یُقَادُ بِهِ إِلَى کُلِّ سُوءٍ.
و درود خدا بر او، فرمود: بخل، جامع تمام عیوب است و وسیله اى است که انسان را به هر بدى اى مى کشاند.

شرح حکمت:
انسان بخیل از یک سو از پرداخت حقوق شرعى امتناع کرده و سعى مى کند تا آن جا که ممکن است از آن بکاهد. از سویى دیگر در مواردى که صله رحمى ایجاب مى کند به احرام کمک نماید خوددارى مى کند و به این ترتیب جزء قاطعان رحم مى شود. از سویى دیگر به سبب علاقه فوق العاده به اندوختن مال ممکن است آلوده احتکار، رباخوارى، غش در معامله و انواع کسب هاى حرام شود. نیز براى پوشانیدن چهره واقعى خود به سراغ ریاکارى مى رود و براى این که در برابر درخواست کنندگان کمک جواب رد بدهد متوسل به انواع دروغ ها مى شود و به این ترتیب بخل، سرچشمه گناهان فراوان و عیوب بسیار خواهد بود. از طرف دیگر شخص بخیل در اعتقادات خود نیز مشکل دارد چراکه اگر سوءظن به خدا نداشت انفاق مى کرد و به وعده هاى الهى دل خوش بود. البته بخل درجاتى دارد و تمام صفاتى که گفته شد مربوط به تمام درجات نیست هرچه شدیدتر باشد آثار سوئش بیشتر است.
قرآن مجید مى فرماید: «آن ها کسانى هستند که بخل مى ورزند، و مردم را به بخل دعوت مى کنند، و آنچه را که خداوند از فضل (و رحمت) خود به آن ها داده، کتمان مى نمایند. (این عمل، در حقیقت از کفرشان سرچشمه گرفته;) و ما براى کافران، عذاب خوارکننده اى آماده کرده ایم. (37 نساء)» قابل توجه این که خداوند اینگونه افراد را جزء کافران شمرده است!
رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى فرمایند: «بخیل از خدا و مردم دور است و به آتش دوزخ نزدیک.»
امیرمؤمنان علی (علیه السلام) می فرمایند: «بخل ورزیدن، مایه دشنام بسیار مى شود.» در روایتی دیگر می فرمایند: «بخل همنشین خود را خوار مى دارد و کناره گیر از خود را ارجمند مى سازد.»؛ نیز می فرمایند: «بخیل حتى مقدار کمى از دنیا را بر خود حرام مى کند ولى همه آن را در اختیار وارث مى گذارد.» در حدیثی دیگر مى فرمایند: «بخل ورزیدن درباره آنچه انسان در اختیار دارد نشانه سوءظن به معبود است.»