رمز حیات

حکمت 384 نهج البلاغه: نکوهش اعتماد به دنیا و کوتاهی در عمل
(اخلاقى، تربیتى)

وَ قَالَ (علیه السلام): الرُّکُونُ إِلَى الدُّنْیَا مَعَ مَا تُعَایِنُ مِنْهَا جَهْلٌ وَ التَّقْصِیرُ فِی حُسْنِ الْعَمَلِ إِذَا وَثِقْتَ بِالثَّوَابِ عَلَیْهِ غَبْنٌ وَ الطُّمَأْنِینَةُ إِلَى کُلِّ أَحَدٍ قَبْلَ الِاخْتِبَارِ لَهُ عَجْزٌ.
و درود خدا بر او، فرمود: به دنیا آرامش یافتن در حالى که ناپایدارى آن مشاهده مى گردد، از نادانى است؛ و کوتاهى در اعمال نیکو با وجود یقین به پاداش آن، زیانکارى است؛ و اطمینان پیدا کردن به افراد قبل از آزمودنشان، عجز و ناتوانی است.

شرح حکمت:
حقیقت غبن آن است که انسان سرمایه اى را از دست دهد و نتواند معادل یا بیش از آن به دست آورد و نیز فرصت مناسبى براى به دست آوردن سود کلانى در اختیار او باشد اما فرصت را از دست دهد و آن سود را تحصیل نکند؛ این ها همه مصداق غبن است. قرآن مجید روز قیامت را یوم التغابن نام نهاده، مى فرماید: «این (رستاخیز عام) در زمانى خواهد بود که خداوند همه شما را در روز اجتماع گردآورى مى کند و آن روز، روز تغابن است. (9 تغابن)»
قابل توجه این که امام(علیه السلام) به سه پیامد منفى که مربوط به سه اشتباه است در این کلام حکیمانه اش اشاره کرده است: «جهل» و «غبن» و «عجز». نشانه جهل، تکیه کردن بر این دنیاى ناپایدار است و سبب غبن، کوتاهى در انجام کارهاى نیک است و نشانه عجز، اطمینان به افراد، قبل از اختبار و امتحان مى باشد.
امام علی (علیه السلام) مى فرمایند: «اطمینان به هرکس پیش از آزمودن او نشانه کم عقلى است.» و نیز مى فرمایند: «قبل از گزینش دوستان، آن ها را آزمایش کنید زیرا آزمایش، معمارى است که نیکان را از بدان جدا مى کند.»