رمز حیات

حکمت 412 نهج البلاغه: راه تربیت خویشتن
(اخلاقى، تربیتى)

وَ قَالَ (علیه السلام): کَفَاکَ أَدَباً لِنَفْسِکَ اجْتِنَابُ مَا تَکْرَهُهُ مِنْ غَیْرِکَ.
و درود خدا بر او، فرمود: براى اصلاح خویشتن همین بس که از آنچه براى دیگران نمى پسندى اجتناب ورزى.

شرح حکمت:
بسیارى از افراد دوست دارند واقعاً خود را اصلاح کنند ولى اصلاح خویشتن و زدودن صفات رذیله از خود کار آسانى نیست زیرا در این جا حجابى وجود دارد که نمى گذارد انسان عیوب خود را ببیند و آن حجاب، حب ذات است و اى بسا نقاط ضعف خود را براثر این حجاب نقاط قوت پندارد و به جاى آن که آن ها را از نفس خویشتن بزداید سعى در تقویت آن کند. انسان دربرابر دیگران خرده بین و خرده گیر است و کمترین عیوب و اشکالات کار آن ها را مى بیند زیرا آن حجاب که به آن اشاره کردیم درمورد دیگران وجود ندارد. بنابراین مى تواند آن ها را آینه اى براى دیدن صفات زشت و رفتار ناپسند خود قرار دهد و با این آیینه خود را اصلاح کند.
امام(علیه السلام) این سخن را کرارا بیان فرموده است. در ذیل حکمت 365 با عبارت: « براى ادب کردن نفس تو، همین کافى است که از آنچه از دیگران نمى پسندى دورى جویى.»، اشاره به این مطلب فرموده بود و در حکمت 353 با تعبیر دیگرى آن را بیان فرموده: «بزرگترین عیب آن است که چیزی را بر دیگران عیب گیری که مانند آن در خودت هست.» این تعبیرات متنوع و متعدد نشان مى دهد که امام(علیه السلام) اهمیت فراوانى براى این مطلب قائل بوده و آن را به شکل هاى مختلف ارائه مى فرموده است.
در وصیت امام(علیه السلام) به فرزندش امام مجتبى(علیه السلام) مى فرمایند: «پسرم! خویشتن را معیار و مقیاس قضاوت میان خود و دیگران قرار ده. براى دیگران چیزى را دوست دار که براى خود دوست مى دارى و براى آن ها نپسند آنچه را براى خود نمى پسندى. به دیگران ستم نکن همان گونه که دوست ندارى به تو ستم شود. به دیگران نیکى کن چنان که دوست دارى به تو نیکى شود. آنچه را براى دیگران قبیح مى شمرى براى خودت نیز زشت شمار. و براى مردم راضى شو به آنچه براى خود از سوى آنان راضى مى شوى. آنچه را که نمى دانى مگو، اگرچه آنچه مى دانى اندک باشد، و آنچه را دوست ندارى درباره تو بگویند، درباره دیگران مگو.»