رمز حیات

حکمت 424: نقش عقل و بردباری در اصلاح انسان
(اخلاقی)

وَ قَالَ (علیه السلام): الْحِلْمُ غِطَاءٌ سَاتِرٌ وَ الْعَقْلُ حُسَامٌ قَاطِعٌ فَاسْتُرْ خَلَلَ خُلُقِکَ بِحِلْمِکَ وَ قَاتِلْ هَوَاکَ بِعَقْلِکَ.

و درود خدا بر او، فرمود: بردبارى پرده اى است پوشاننده، و عقل شمشیرى است برّان، پس کمبودهاى اخلاقى خود را با بردبارى بپوشان، و هواى نفس خود را با شمشیر عقل بکش.

شرح حکمت:

انسان براى حفظ خود دربرابر خطرات مادى و معنوى احتیاج به دو چیز دارد: یکى وسیله اى که خود را دربرابر خطرات بپوشاند مانند زره و دیگرى سلاحى که به وسیله آن با دشمن مبارزه کند و او را از خود دور سازد. امام(علیه السلام) این دو وسیله حیاتى را به حلم و عقل تفسیر کرده است.
در قرآن مجید درباره پرهیزکاران راستین می فرماید: «آنهایى که بر خشم خود مسلط مى شوند و غضب خود را فرو مى نشانند و مردم (نادان و خطاکار) را مى بخشند (134 آل عمران)» در حکمت 211 امام (علیه السلام) مى فرماید: «حلم و بردبارى، دهان بند سفیهان است.» امام رضا(علیه السلام) می فرمایند: «انسان بنده واقعى خدا نخواهد بود مگر آن زمانى که صاحب حلم و بردبارى شود.» امام صادق (علیه السلام) مى فرمایند: «هنگامى که میان دو نفر نزاعى رخ دهد دو فرشته الهى در آن جا نازل مى شوند. به سفیه مى گویند: آنچه مى خواستى گفتى و همه آن سزاوار خود توست و به زودى کیفر سخنانت را خواهى دید و به حلیم مى گویند: صبر کردى و بردبارى نشان دادى خداوند به زودى تو را مى آمرزد اگر به همین حال نزاع را به پایان رسانى. اما اگر شخص حلیم مقابله کرد هر دو ملک آن جا را ترک مى گویند. (نه وعده غفرانى به حلیم مى دهند و نه سفیه را تهدید مى کنند).»
پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) می فرمایند: «بزرگترین دشمن تو، نفس تو است که در وجود تو نهفته است.» امیرمؤمنان (علیه السلام) مى فرمایند: «کسى که دوست دارد به درجات بالاى فضیلت انسانى برسد باید بر هواى نفس خود غالب گردد.» امام باقر(علیه السلام) مى فرمایند: «از بیهوده کارى هواى نفس با راهنمایى عقل پرهیز کن و اگر هواى نفس خواست بر تو غالب شود با راهنمایى علم و اندیشه در برابر آن بایست.»