رمز حیات

حکمت ۴۳۴ نهج البلاغه: آزمودن افراد برای شناخت بهتر
(علمی)

وَ قَالَ (علیه السلام): اخْبُرْ تَقْلِهِ.
و درود خدا بر او، فرمود: او را بیازماى دشمن مى گردى (ظ- یعنى کسى را که اکنون او را دوست مى دارى، ممکن است پس از آزمایش و شناخته شدن نهاد او، دشمن وى بشوى)

شرح حکمت:
امام(علیه السلام) در این گفتار حکیمانه بسیار کوتاه و پرمعنا به یک اصل مهم اجتماعى اشاره کرده، مى فرماید: به ظاهر اشخاص قناعت نکنید، آن ها را بیازمایید و اى بسا با آزمودن، آن ها را دشمن بدارید و در یک عبارت کوتاه: «آزمایش کن تا دشمنش دارى»; (أُخْبُرْ تَقْلهِ).
این درمورد جوامع آلوده یا گروه هاى خاص اجتماعى که افراد منحرف در آن کم نیستند صادق است والا نتیجه آزمایش، همیشه دشمن داشتن افراد مورد آزمون نخواهد بود. ممکن است اشاره به عصر خود حضرت نیز بوده باشد که افراد منافق و چند چهره در آن عصر فراوان بودند; مفهوم کلام این مى شود: او را آزمایش کن تا دشمنش دارى.
امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: «با مردم معاشرت کن و آن ها را بیازما و هنگامى که بیازمایى (اى بسا گروهى را) دشمن مى دارى»
امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى فرماید: «به دوستت پیش از آزمودنش اعتماد نکن.»
به خصوص اگر زمان، زمان پرفسادى باشد، که در آن هنگام باید دقت بیشترى در انتخاب دوستان کرد. امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: «هرگاه زمان، زمان ظلم (و فساد) باشد و اهل آن زمان پیمان شکن باشند اطمینان به هر کسى کردن نشانه عجز و ناتوانى است.» نیز مى فرمایند: «دوست را با سه چیز مى توان امتحان کرد هرگاه حق این سه چیز را ادا کند او دوست خالص است والا دوست حال آرامش است نه دوست حال شدت: از او مالى بطلب یا مالى در اختیار او قرار بده یا در کارى که مورد میل او نیست با او شریک شو.» در حدیث دیگری مى فرمایند: «نام دوست به صورت کامل بر کسى نگذار مگر این که او را به سه چیز بیازمایى: به هنگام غضب ببینى آیا او از مسیر حق به سوى باطل خارج مى شود؟ و در برابر درهم و دینار (آیا امتحان خوبى مى دهد؟) و دیگر این که با او مسافرت کنى (چراکه در سفر باطن افراد بهتر آشکار مى شود)»