رمز حیات

حکمت ۴۴۵ نهج البلاغه: ارتباط صفات اخلاقی
(اخلاقى)

وَ قَالَ(علیه السلام): إِذَا کَانَ فِی رَجُلٍ خَلَّةٌ رَائِقَةٌ فَانْتَظِرُوا أَخَوَاتِهَا.

و درود خدا بر او فرمود: هرگاه در کسی صفتی شگفت انگیز دیدید منتظر صفات همانند آن باشید.

شرح حکمت:
تقریباً تمام صفات اخلاقى در جهت اخلاق حسنه یا رذیله با هم پیوند دارند و هرکدام همجنس خود را صدا مى زنند.
در میان ویژگى هاى اخلاقى، بعضى جنبه کلیدى داشته و با صفات دیگر که همجنس آن ها هستند پیوند محکمى دارند و در روایات اسلامى نیز به آن اشاره شده است. از جمله آن ها دروغ است که سرچشمه گناهان بسیارى است. امام حسن عسکرى (علیه السلام) مى فرمایند: «تمام زشتى ها در اتاقى گذاشته شده و درِ آن قفل است و کلید آن دروغ مى باشد.»
در روایات اسلامى شراب و مسکرات نیز از گناهان کلیدى ذکر شده امام باقر(علیه السلام) مى فرمایند: «خداوند متعال براى شر و زشتى ها قفل هایى گذاشته و کلیدهاى آن قفل ها را شراب قرار داده و دروغ از شراب هم بدتر است.»
درمورد صفت رذیله بخل نیز امام علی (علیه السلام) در حکمت 378 فرمودند: «بخل، جامع تمام عیب هاست و در حقیقت افسارى است که انسان را به سوى هر بدى اى مى کشاند.»
در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) آمده است: «خشم،کلید همه بدى هاست.»
و از همه فراتر حب افراطى به دنیاست که انسان را وادار به هر کار زشتى مى کند تا به هدف و مقصود خود برسد. به همین دلیل در روایت معروف نبوى آمده است: «حُبُّ الدُّنْیا رَأْسُ کُلِّ خَطِیئَة» در حدیثی امام سجاد (علیه السلام) بعد از آن که تکبر و حرص و حسد را سرچشمه گناهان دیگر مى شمرد در پایان مى فرماید: «همه این ها در حب دنیا جمع است و لذا پیغمبران و (بعد از آنها) دانشمندان با مشاهده این معنا گفته اند: حب دنیا سرچشمه همه گناهان است.»

حب آخرت و عشق به پروردگار و خوف از نافرمانى خداوند سرچشمه همه نیکى هاست همان گونه که در حدیثى از معصومین(علیهم السلام) آمده است: «ریشه هر نیکى در دنیا و آخرت یک چیز است و آن ترس از نافرمانى خداوند است» امام صادق(علیه السلام) مى فرمایند: «تمام نیکى ها و خیرات در اتاقى نهاده شده و کلید آن زهد در دنیاست»

پیامی که این گفتار حکیمانه براى ما دارد این است که در تهذیب نفس باید مراقب باشیم که اگر صفت زشتى در ما پیدا شد انتظار نفوذ بقیه زشتى ها را هم داشته باشیم و اگر توانستیم صفت خوبى را در خود ریشه دار کنیم باید به آینده خویش امیدوار باشیم که در پرتو آن، صفات دیگر نیز ممکن است رویش پیدا کند.