حکمت ۴۴۹ نهج البلاغه: شخصیت، عامل بازدارنده از گناه
(اخلاقی)
وَ قَالَ (علیه السلام): مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَیْهِ شَهَوَاتُهُ.
و درود خدا بر او، فرمود: کسى که براى خود شخصیت قائل است شهواتش در برابرش خوار خواهند بود.
شرح حکمت:
امام(علیه السلام) در تعبیر دیگرى نیز مى فرمایند: «کسى که براى خود شخصیت قائل است آن را با معصیت موهون نمى کند.»
قرآن مجید در جاى جاى خود اشاره مستقیم یا غیر مستقیم به این حقیقت دارد. در داستان آدم(علیه السلام) مى خوانیم که توجه به یک خواسته نفس، لباس بهشتى را از اندامش فرو ریخت او را از بهشت بیرون کرد. ولى یوسف(علیه السلام) با پا گذاشتن بر هواى نفس از بردگى به پادشاهى رسید.
قرآن مجید خطاب به داود پیامبر(علیه السلام) مى فرماید: «و از هواى نفس پیروى مکن که تو را از راه خدا منحرف مى سازد. (۲۶ ص)» و نیز مى فرماید: «و آیا گمراه تر از آن کس که پیروى هواى نفس خویش کرده و هیچ هدایت الهى را نپذیرفته، کسى پیدا مى شود؟! (۵۰ قصص)»
در حدیث معروفى که هم از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) نقل شده و هم از امیرمؤمنان على(علیه السلام)، یکى از دو چیزى که پیامبر(صلى الله علیه وآله) براى امتش از آن مى ترسد پیروى از هواى نفس است چراکه انسان را از حق بازمى دارد.
امام جواد (علیه السلام) می فرماید: «آن کس که بر مرکب شهوات سوار شود لغزش هایش قابل جبران نیست.»
امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى فرمایند: «عقل داراى لشکر الهى است و هواى نفس فرمانده لشکر شیطان است و انسان در میان این دو قرار دارد هرکدام غالب شود انسان در اختیار او قرار مى گیرد.» نیز فرموده اند: «عقل و شهوت ضد یکدیگرند. عقل را علم یارى مى کند و شهوت را هواى نفس زینت مى دهد و روح انسانى در میان این دو در کشمکش است هرکدام از این دو پیروز شود انسان در کنار آن قرار مى گیرد.»