رمز حیات

حکمت 479: بدترین دوست
(اخلاق اجتماعى)

وَ قَالَ (علیه السلام): شَرُّ الْإِخْوَانِ مَنْ تُکُلِّفَ لَهُ.
و درود خدا بر او، فرمود: بدترین برادران و دوستان، کسى است که انسان براى او در رنج و مشقت، قرار گیرد.

شرح حکمت:
مرحوم سید رضى بعد از ذکر این گفتار حکیمانه مى گوید: «تکلیف (و تکلف) همیشه با مشقت همراه است بنابراین دوست پرتوقعى که انسان را به تکلف وا مى دارد مایه شر است. بنابراین او بدترینِ برادران محسوب مى شود.»
مرحوم علامه شوشترى در شرح این عبارت مى گوید: مردى امام على (علیه السلام) را به مهمانى دعوت کرد. امام(علیه السلام) فرمود: «ما دعوت تو را اجابت مى کنیم و نزد تو خواهیم آمد به شرط این که براى چیزى که نزد تو نیست تکلف نکنى و از آنچه نزد توست دریغ نورزى» و مى فرمود: «بدترینِ دوستان، دوستى است که براى او خود را به تکلف و مشقت بیندازى.»
اصولاً زندگى پرتکلف و پردردسر، همیشه مایه بدبختى و اضطراب و ناراحتى است بنابراین اگر دوستانى پیدا شوند که توقع زیادى در پذیرایى یا کمک رسانى دارند و انسان مجبور شود به خاطر آن ها خود را به زحمت بیفکند، دوستان بدى هستند. دوست باصفا کسى است که پذیرایى ساده را به جان و دل مى پذیرد و سعى مى کند دوست خود را در آرامش و آسایش قرار دهد اما اگر توقعات زیادى داشت که به سبب آن، دوستش مجبور بود براى کمک به او یا پذیرایى از او خود را به زحمت بیفکند و گاه حتى وسایل منزل خود را براى این کار بفروشد چنین دوست خودخواهى لایق دوستى نیست. اولیاء الله و پیروان آن ها همیشه این دستور را در نظر داشتند و دربرابر دوستان خود بى تکلف بودند، به سادگى از آن ها پذیرایى مى کردند و با آن ها انس مى گرفتند.