رمز حیات

حدیث شماره ۱۲ کتاب عقل و جهل اصول کافی
قسمت نهم

اى هشام امیر المؤمنین علیه السلام مى فرمود: از جمله علامات عاقل این است که سه خصلت در او باشد. 1- چون از او پرسند جواب دهد 2- و چون مردم از سخن در مانند او سخن گوید 3- و نظری ارائه دهد که به مصلحت همگنان باشد. کسى که هیچ یک از این صفات ندارد احمق است. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: در صدر مجلس نباید نشیند مگر مردى که این سه خصلت یا یکى از آنها را داشته باشد و کسى که چیزی از این خصلت ها در اونباشد و در صدر نشیند، احمق است. و حسن بن على علیه السلام فرمود: حاجات خود را از اهلش خواهید عرض شد اى پسر پیغمبر اهلش چه کسانی هستند؟ فرمود: آنها که خدا در کتابش بیان کرده و یاد نموده و فرموده: «تنها صاحبان خرد متذکر می شوند (9 زمر)» و آنها خردمندانند. و على بن حسین علیهما السلام فرمود: همنشینى با خوبان موجب صلاح و آداب دانشمندان موجب افزایش عقل و فرمانبرى از حاکمان عادل کمال عزت و بهره بردارى از مال کمال مردانگى است. راهنمایی کسی که مشورت می خواهد اداى حق نعمت و خوددارى از آزاررسانی نشانه کمال عقل و مایه آسایش تن در دنیا و آخرت است.
اى هشام؛ عاقل به کسى که بترسد تکذیبش کند، سخنی نمی گوید و از آنکس که بترسد مضایقه اش دارد، چیزى نمی خواهد و به آنچه توانا نیست، وعده نمی دهد و به آنچه در امیدواریش سرزنش شود، امید نمی بندد و به کارى که بترسد در آن درماند، اقدام نمی کند.

شرح :
مقصود اصلى و تکیه گاه سخن در این حدیث شریف طولانى همانا عقل و عاقل است چه در اصل سخن خود حضرت و چه در آیات کریمه اى که از قرآن استشهاد فرمود و چه در اخبارى که از اجداد بزرگوارش نقل مى فرماید حتى نکوهش اکثریت و ستایش عقلیت از این نظر است که بیشتر مردم تعقل نمى کنند و شکرگزاران مؤمن نیکوکار همواره در اقلیت اند.