حدیث شماره 9 باب اخذ به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و شواهد قرآن کتاب فضل علم اصول کافی
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «هیچ گفتارى جز با عمل ارزشی ندارد و هیچ گفتار و عملى جز با نیت ارزش ندارد هیچ گفتار و عمل و نیتى جز با موافقت با سنت ارزش ندارد.»
حدیث شماره 8 باب اخذ به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و شواهد قرآن کتاب فضل علم اصول کافی
ابان بن تغلب گوید: از امام باقر (علیه السلام) مسأله اى پرسیده شد و حضرت پاسخ فرمود. مرد پرسشگر گفت: فقها چنین نگویند. امام فرمودند: «واى بر تو! تو هرگز فقیهى دیده اى؟! فقیه راستین، زاهد در دنیا، مشتاق آخرت و چنگ زننده به سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است.»
حدیث شماره 7 باب اخذ به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و شواهد قرآن کتاب فضل علم اصول کافی
امام سجاد (علیه السلام) فرمود: همانا بهترین اعمال نزد خدا، آن است که طبق سنّت عمل شود هرچند اندک باشد.
حدیث شماره 6 باب اخذ به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و شواهد قرآن کتاب فضل علم اصول کافی
امام صادق (علیه السلام) فرمود: «کسی که با قرآن و سنت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) مخالفت کند، کافر است.»
شرح:
کلمه «سنت» در معانى بسیارى به کار می رود مانند: 1- طریقه موافق دین در مقابل بدعت 2- مستحب مقابل واجب 3- حدیث و خبری که از پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) رسیده است 4- روش عملى پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم). و اینجا دو معنى اخیر مناسب است .
حدیث شماره 5 باب اخذ به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و شواهد قرآن کتاب فضل علم اصول کافی
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در منا خطبه ای خواند و فرمود: «اى مردم، آنچه از جانب من به شما رسید و موافق قرآن بود، پس آن گفته من است، و آنچه از طرف من به شما رسید و مخالف قرآن بود، آن گفته من نیست.»
حدیث شماره 4 باب اخذ به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و شواهد قرآن کتاب فضل علم اصول کافی
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «حدیثى که با قرآن موافقت نکند دروغی خوش نماست.»
حدیث شماره 3 باب اخذ به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و شواهد قرآن کتاب فضل علم اصول کافی
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «هر چیزى باید به قرآن و سنت ارجاع شود و هر حدیثى که موافق قرآن نباشد دروغی است خوش نما.»
حدیث شماره 2 باب اخذ به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و شواهد قرآن کتاب فضل علم اصول کافی
ابن ابى یعفور گوید از امام صادق (علیه السلام) درباره اختلاف حدیث پرسیدم که آن را روایت کند کسى که به او اعتماد داریم و کسى که به او اعتماد نداریم (و در مضمون مختلف باشند) امام فرمودند: «چون حدیثى به دست شما رسید که از قرآن یا فرمایش پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بر آن گواهى یافتید به آن عمل کنید و گرنه براى آورنده اش سزاوارتر است. (شما نپذیرید و به کسى که نقل مى کند برگردانید.)»
حدیث شماره 1 باب اخذ به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و شواهد قرآن کتاب فضل علم اصول کافی
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «براى هر امر حقى، حقیقى موجود است (که به سوى آن حق رهبرى مى کند) و برای هر امر درستى، نورى است، پس آنچه موافق قرآن است عمل کنید و آنچه مخالف قرآن است ترک نمائید (زیرا قرآن نور و حقیقت است که مردم را به حق و صواب دلالت می کند.)
حدیث شماره 10 باب اختلاف حدیث کتاب فضل علم اصول کافی
قسمت دوم
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:«... و همانا امور بر سه قسم اند: 1- امرى که درستى و هدایت آن روشن است و باید پیروى شود. 2- امرى که گمراهیش روشن است و باید از آن دوری شود. 3- امرى که مشکل و مشتبه است و باید برای دریافت حقیقت به خدا و رسولش ارجاع شود. پیامبر (صلی الله علیه وآله و سلم) فرموده است: «حلالى است روشن و حرامى است روشن و در میان آنها امورى است مشتبه (پوشیده و نامعلوم) کسى که امور مشتبه را رها کند از محرمات نجات یابد و هر که مشتبهات را اخذ کند مرتکب محرمات گردد و ندانسته هلاک شود.»» گفتم اگر هر دو حدیث مشهور باشند و معتمدین از شما روایت کرده باشند؟ فرمودند: «باید توجه شود، هر کدام مطابق قرآن و سنت و مخالف عامه باشد، به آن عمل شود، و آنکه مخالف قرآن و سنت و موافق عامه باشد رها شود.» گفتم: قربانت شوم، به من بفرمائید اگر هر دو فقیه حکم را از قرآن و سنت بدست آورده باشند، ولى یکى از دو خبر را موافق عامه و دیگرى را مخالف عامه بیابیم، به کدامیک أعمل شود؟ فرمود: «آنکه مخالف عامه است حق است. »گفتم فدایت شوم، اگر هر دو خبر موافق دو دسته از عامه باشد؟ فرمود: «هرکدام بیشتر مورد میل حاکمان و قاضیانند ترک شود و به دیگرى عمل شود.» گفتم: اگر حاکمان عامه به هر دو خبر با توافق نظر دهند؟ فرمودند: «چون چنین شد صبر کن تا امامت را ملاقات کنى، زیرا توقف در نزد شبهات از افتادن به هلاکت، بهتر است.»
حدیث شماره 10 باب اختلاف حدیث کتاب فضل علم اصول کافی
قسمت اول
عمر بن حنظله گوید از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: دو نفر از خودمان راجع به وام یا میراثى دعوا دارند و نزد سلطان و قاضیان وقت برای محاکمه مى روند، این عمل جایز است؟ امام فرمودند: «هرکس در موضوعى حق یا باطل نزد آن ها به محاکمه رود، چنان است که نزد طاغوت به محاکمه رفته باشد و آنچه طاغوت برایش حکم کند، چنان است که مال حرامى را مى گیرد، اگر چه حق مسلم او باشد؛ زیرا آن را به حکم طاغوت گرفته است در صورتى که خداوند دستور داده به طاغوت کفر ورزند. خداى تعالى فرماید: « می خواهند داوری میان خود را به سوی طاغوت ببرند، با آنکه قطعا فرمان یافته اند که بدان کفر ورزند. (60 نساء)»» عرض کردم: پس چه کنند؟ امام فرمودند: «به شخصى از خود شما بنگرندکه حدیث ما را روایت کند و در حلال و حرام ما نظر افکند و احکام ما را بفهمد. به داوری او خرسند شوند همانا من چنین کسی را بر شما حاکم و داور قرار می دهم، اگر طبق دستور ما حکم داد و یکى از آنها از او نپذیرفت، همانا حکم خدا را سبک شمرده و ما را رد کرده است و آنکه ما را رد کند خدا را رد کرده و چنین کسی در مرز شرک به خدا قرار دارد.» عرض کردم: اگر هر کدام از آنها مردى از یاران ما براى داورى انتخاب کرد که توجه به حقوق آنها داشته باشند و آنها در داورى اختلاف کردند و اساس اختلاف آنها بخاطر حدیثى است که از شما نقل مى‌کنند. امام فرمودند: «حکم درست آنست که عادلتر و فقیه تر و راستگوتر در حدیث و پرهیزکارتر آنها صادر کند و به حکم آن دیگری اعتنا نشود.» گفتم: اگر هر دو نزد یاران ما عادل و پسندیده باشند و هیچ یک بر دیگرى برتری نداشته باشد، چه کنند؟ امام فرمودند: «به حدیثی توجّه شود که از ما در آن موضوع نقل شده و به وسیله آن حکم داده اند و مورد اتفاق اصحاب است. به آن حدیث عمل شود و حدیثی که تنها و نامشهور نزد یاران است رها شود؛ زیرا آن چه مورد اتفاق می باشد، تردیدناپذیر است....»
حدیث شماره 9 باب اختلاف حدیث کتاب فضل علم اصول کافی
ابن خنیس گوید به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: اگر حدیثى از امام سابق و حدیثی برخلافش از امام بعد به دستمان رسد به کدامیک عمل کنیم؟ فرمودند: «به یکى از آن دو عمل کنید تا از امام زنده بیانى رسد؛ و چون از امام زنده بیانى رسید به آن عمل کنید، سپس فرمود: به خدا ما شما را به راهى در آوریم که در وسعت باشید و در روایتی دیگر است: به حدیث تازه تر عمل کنید.
حدیث شماره 8 باب اختلاف حدیث کتاب فضل علم اصول کافی
راوى می گوید امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: «بگو بدانم. اگر من امسال حدیثى به تو گویم و سال آینده که نزد من آمدى، خلاف آن را به تو بگویم ،به کدام یک از دو حدیث عمل مى کنى؟» عرض کردم به دومى عمل می کنم. فرمودند: «خدا تو را رحمت کند.»
حدیث شماره 7 باب اختلاف حدیث کتاب فضل علم اصول کافی
سماعه گوید از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: فردی است که دو نفر از هم مذهبانش نسبت به مطلبى دو روایت مختلف برایش نقل مى کنند، یکی به کاری دستور می دهد و دیگر از همان کار بازمی دارد، او چه کند؟ امام فرمودند: «تأخیر بیاندازد تا آن کسی را که به واقع خبر مى دهد را ملاقات کند، و تا زمان ملاقاتش مختاراست.» و در روایت دیگر است: «به هرکدام از آن دو از روی فرمانبری (تسلیم) عمل کنی، رواست.»
حدیث شماره 6 باب اختلاف حدیث کتاب فضل علم اصول کافی
امام صادق علیه السلام فرمودند: «کسى که مى داند ما جز حق نمی گوئیم، باید بدان چه از طرف ما مى‌داند اکتفاء کند و اگر از ما خلاف آنچه را که می داند شنید، باید بداند که آن سخن برای دفاع ما از او است.»
حدیث شماره 5 باب اختلاف حدیث کتاب فضل علم اصول کافی
زراره گوید: از امام باقر علیه السلام مطلبى پرسیدم و جوابم را فرمود، سپس مردى آمد و همان مطلب را از او پرسید و او برخلاف جوابی که به من داد به او گفت. سپس مرد دیگرى آمد و بر خلاف پاسخ من به او جواب داد؛ چون آن دو مرد رفتند، عرض کردم پسر رسول خدا، دو مرد عراقی از شیعیان شما آمدند و سؤالى کردند و شما به هریک برخلاف دیگری پاسخ دادید! فرمود: «اى زراره این گونه رفتار براى ما بهتر است و ما و شما را پایدارتر نماید و اگر سخن تان یکی باشد، مردم به وحدت و اعتقاد شما نسبت به ما پى مى‌برند و زندگى ما و شما متزلزل و ناپایدار مى‌شود.»
زراره گوید سپس به امام صادق علیه السلام عرض کردم: شیعیان شما چنانند که اگر آنها را به سوى سرنیزه و آتش برانید، مى روند و با این حال از شما جواب هاى مختلف مى شنوند. آن حضرت هم به مانند پدرش به من پاسخ داد.
حدیث شماره 4 باب اختلاف حدیث کتاب فضل علم اصول کافی
ابو عبیده گوید: حضرت صادق (علیه السّلام) به من فرمود: ای زیاد! اگر ما از روی تقیّه به یکی از دوستداران خود فتوایی دهیم، چه می گویی؟» عرض کردم: قربانت گردم، شما داناترید. فرمود: «اگر به همان عمل کند، برایش بهتر است و از پاداش بزرگ تری برخوردار می گردد.» در روایت دیگر آمده است: «اگر به آن عمل کند، پاداش یابد و اگر ترک نماید، به خدا سوگند که گناه کرده است.»
حدیث شماره 3 باب اختلاف حدیث کتاب فضل علم اصول کافی
منصور بن حازم گوید به امام صادق (علیه السّلام) عرض کردم چگونه است که از شما مسئله ای مى شما پاسخم را می گویید؛ سپس دیگری نزد شما می آید و به او پاسخ دیگری می فرمایید! امام فرمودند: «ما مردم را به زیاد و کم (به اندازه عقلشان) جواب مى گوییم.» عرض کردم، بفرمایید آیا اصحاب پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از قول پیامبر راست گفته‌اند یا دروغ؟ فرمود: «راست گفته اند.» عرض کردم پس چرا اختلاف پیدا کردند؟ فرمود: «مگر نمى دانى که مردى خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مى آمد و از او مسأله اى مى پرسید و آن حضرت جوابش مى فرمود و بعدها به او جوابى مى داد که جواب اول را نسخ مى کرد پس بعضى از احادیث بعضى دیگر را نسخ کرده است.»
حدیث شماره 2 باب اختلاف حدیث کتاب فضل علم اصول کافی
محمّد بن مسلم: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: چگونه می شود کسانی احادیثی را از فلان و فلان، از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می کنند و دروغگو هم نیستند؛ امّا احادیثی بر خلاف آنها از شما نقل می شود؟ حضرت فرمودند: «حدیث هم مانند قرآن، نسخ می شود.»
حدیث شماره 1 باب اختلاف حدیث کتاب فضل علم اصول کافی
قسمت سوم
اما من هر روز یک نوبت و هر شب یک نوبت بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد مى شدم با من خلوت مى کرد و در هر موضوعى با او بودم (محرم رازش بودم و چیزى از من پوشیده نداشت) اصحاب پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مى دانند که جز من، با هیچکس چنین رفتار نمى کرد، چه بسیار در خانه خودم بودم و پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نزدم مى آمد، و بیشتر این همنشینى ها در خانه من بود. هرگاه در یکی از خانه های آن حضرت به خدمتش می رسیدم، خانه را برای من خلوت می کرد و از زنان خود می خواست تا ما را تنها بگذارند و آنجا را ترک نمایند و هرگاه براى خلوت به خانه من مى آمد، فاطمه و هیچ یک از پسرانم را بیرون نمى کرد، چون از او مى پرسیدم جواب مى داد و چون پرسشم تمام مى شد و خاموش مى شدم ایشان شروع مى فرمودند. هیچ آیه اى از قرآن بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل نشد جز اینکه برایم خواند و دیکته کرد و من با خط خود نوشتم و تأویل و تفسیر و ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه و خاص و عام آن را به من آموخت و از خدا خواست که فهم و حفظ آن را به من عطا فرماید، و از زمانى که آن دعا را درباره من کرد هیچ آیه اى از قرآن و هیچ علمى را که دیکته کرد و من نوشتم، فراموش نکردم و آنچه را که خدا تعلیمش فرمود از حلال و حرام و امر و نهى گذشته و آینده و نوشته اى که بر هر پیغمبر پیش از او نازل شده بود از طاعت و معصیت به من تعلیم فرمود و من حفظش کردم و حتى یک حرف آن را فراموش نکردم، سپس دستش را بر سینه ام گذاشت و از خدا خواست دلم را از علم و فهم و حکم و نور پر کند، عرض کردم اى پیغمبر خدا پدر و مادرم قربانت از زمانى که آن دعا را درباره من کردى چیزى را فراموش نکردم و آنچه را هم ننوشتم از یادم نرفت، آیا بیم فراموشى بر من دارى؟ فرمودند: نه بر تو بیم فراموش و نادانى ندارم.»
