حدیث شماره ۲باب امتحان و آزمایش کتاب توحید اصول کافی
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: « از آنچه خدا به آن امر کرده یا از آن نهى فرموده، چیزی که در آن قبض و بسطى (تنگى و فراخى) باشد، نیست مگر آنکه براى خداى عزوجل نسبت به آن، آزمایش و حکمى است.»
شرح:
قبض و بسط تقریباً مانند حرکت و سکون است و داراى معنى عامى است که بیشتر اوضاع و احوال خلق را شامل مى شود. زیرا قبض و بسط خدا نسبت به دارائى مردم فقر و غناى آنهاست و نسبت به نفسشان غم و شادى آنها و نسبت به بدنشان مرض و تندرستى آنها و نسبت به کردارشان خذلان و توفیق ایشان و نسبت به دعایشان اجابت و عدم اجابت آن است و همچنین سایر جهات انسان از معنى قبض و بسط خارج نیست ولى چون در روایت دوم این قبض و بسط مقید به امر و نهى خدا شده است مختص مى شود به اموریکه مربوط به شرع و دین باشد و خدا در آن فرمان یا نهیى داشته باشد مانند فقر و غنى و صحت و مرض، که انسان در حالت فقر و مرض امر به صبر و شکیبائى دارد و در حال صحت و ثروت امر به پرداخت حقوق واجب و به دستگیرى از فقرا وصله رحم و مانند آن دارد پس تمامى این گونه احوال بندگان اولا بخواست و حکم خداست و ثانیاً خدا به وسیله همین امور بندگانش را آزمایش و امتحان مى کند نه براى آنکه خودش از حال خودش از حال آنها با خبر شود بلکه براى آنکه استحقاق ثواب یا عقاب را به خود آنها بفهماند و حجت را بر آنها تمام کند.