حدیث شماره 4 باب در شان انا انزلناه فى لیلة القدر و تفسیر آن کتاب حجت اصول کافی
قسمت دوم
شرح:
علامه مجلسى گوید: مقصود از روح یا جبرئیل است و یا بزرگترین فرشته خدا و یا مخلوقى که از جنس فرشته نیست و اشرف و اعظم از آنها است.
طبرسى (ره) گوید: آن شب را شب قدر گویند زیرا خدا هر چه در آن سال واقع می شود در آن شب تقدیر می کند و حکم می نماید و گفته اند: براى این است که شب مبارکی است و خیر و برکت و مغفرت در آن شب نازل می شود، پس قدر و منزلت دارد و گفته اند: براى این است که طاعات و عبادات در آن شب ثواب بسیار دارد- انتهى.
و همین است معنى «شب قدر از هزار ماه بهتر است» یعنى با وجود اینکه قطعات زمان و ایام از نظر ما مساوى و برابر است ولى از نظر خالق جهان و صانع زمین و زمان، روز جمعه بر سایر روزها شرافت دارد، ماه رمضان بر سایر ماه ها رجحان و فضیلت دارد، عید فطر و عید قربان در میان ایام امتیاز مخصوصى دارد.
عبادت در شب قدر از عبادت هزار ماه بهتر است. خدائى که منظومه شمسى را ساخته و ماه و سال و شب و روز پدید آورده، چنین مقرر داشته است أَلا یَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ (14 ملک) آیا مىشود که خالق دقیق کاردان نداند.
و اما راجع به تعیین شب قدر، مجلسى (ره) فرماید: بعضى از عامه گفته اند. یک شب نامعلوم در میان سال است: برخى گفته اند: از ماه شعبان و رمضان خارج نیست و بعضى شب اول و هفتم و هفدهم را گفته اند ولى نزد ما شیعیان اختلافى نیست که شب قدر از شب هاى 19 و 21 و 23 رمضان خارج نیست.
و اما راجع به نزول قرآن در این شب، مرحوم طبرسى گوید: خدا در این شب همه قرآن را از لوح محفوظ به آسمان پائین فرود آورد و سپس جبرئیل در مدت 23 سال آن را کم کم بر پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله نازل کرد.
موضوع دیگر اختلاف عامه و خاصه در نزول ملائکه است. علماء عامه می گویند: نزول ملائکة و جبرئیل فقط در زمان پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله بوده و پس از وفات آن حضرت قطع شده است، علماء خاصه (شیعه) گویند: اولا کلمه «تنزل» فعل مضارع است و دلالت بر استمرار می کند، پس باید نزول ملائکه در هر شب قدرى ادامه داشته باشد و ثانیا استدلالى است که امام چهارم علیه السلام به کمک دو آیه دیگر قرآن می نماید.
بدین ترتیب که خداى تعالى در سوره آل عمران می فرماید: اگر پیغمبر از میان شما برود، به عقب بر میگردید، یعنى مانند دوران جاهلیت که بدون رهبر و پیشوا بودید، خود را بدون رهبر می دانید، زیرا می گوئید: خدا در روى زمین، پس از پیغمبر خلیفه اى نگذاشته که ملائکه در شب قدر امور محکم آن سال را از جانب خدا براى او بیاورند و در سوره انفال که راجع به فتنه فرموده است: مقصود از فتنه همان ارتداد بیشتر مسلمین و رو گردانیدن آنها از على بن ابى طالب علیه السلام است و در کلمه «لا تصیبن» بعضى از قراء «لتصیبن» قرائت کردهاند و آن مطابق تفسیرى است که امام علیه السلام فرمود.
آنچه به نظر کوتاه من رسید این است که علاوه بر این دو استدلال باید به عامه گفت، اگر بعد از وفات پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله شب قدر و نزول ملائکه از بین رفته باشد، لازم آید که این آیه قرآن مرده باشد و بعد از پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله معنى و مصداق نداشته باشد، در صورتى که تمام آیات قرآن، مانند خورشید تابان همیشه در جریان و با وضع زمان قابل انطباق است، چنانچه در اخبار به این معنى تصریح شده است.