رمز حیات

حدیث شماره ۱ باب بداء کتاب توحید اصول کافی
قسمت دوم

شرح:
دانشمندان اسلامى اگر چه در معنى بداى خدا نسبت به مقام ثبوت، نظرهاى مختلفى دارند، میرداماد (ره) گوید بدا در مقام قضا و جناب قدس حق و مفارقات محضه و متن دهر نیست بلکه در قدر و امتداد زمان است و شاگردش ملاصدرا هم از او تبعیت کرده است. سید مرتضى فرموده است بدا همان نسخ در احکام است. مجلسى (ره) قائل بلوح محفوظ و لوح محو و اثبات شده است ولى تمام این بزرگان این معنى را قبول دارند که خدا آنچه را تغییر مى دهد پیش از آنکه چیزی را بیافریند مى دانسته است یعنى او مى دانسته که مثلاً در هزار سال بعد کودکى متولد مى شود که عمرش را 50 سال مقرر مى دارد ولى آن کودک بزرگ مى شود و گناهانی که موجب کوتاهى عمر است مانند زنا و قطع رحم انجام مى دهد و او عمرش را از 50 به 40 مى آورد و در آن سن مى میرد و جز خدا کسى این را نداند و این بزرگان چون به این مطلب عقیده دارند ناچار مى شوند که در مقام ثبوت بدا دو مرحله قائل شوند و شاید بیان مرحوم مجلسى مطابق اخبار باشد. خلاصه تمام دانشمندان شیعه باور دارند که بدا به این معنى اولاً وقوع دارد و ثانیاً خدای تعالى از اول به آن عالم بوده است و اما علت اینکه خداوند از اول چیزى را مقرر مى دارد و سپس تغییر مى دهد چند وجه است: اول اینکه بندگان به کارهاى نیک چون صله رحم و احسان به فقرا راغب باشند. دوم امتحان حسن اطاعت بندگان است که خدا ببیند آیا در موقع تغییر بندگان تمرد و سرپیچى مى کنند و در مقام اعتراض و اشکال بر می آیند چنانچه درباره تغییر قبله بعضى به اعتراض برخاستند یا آنکه تسلیم و منقاد حکم خدا مى شوند. سوم چون بندگان بدانند که ممکن است شخصی که نزد خدا شقى بوده، برگردد و سعید شود از دعا و تضرع به پیشگاه حضرت احدیت رونگردانند و همیشه به حالتى میان خوف و رجا باشند.