حکمت 337 نهج البلاغه: دعوت کننده بی عمل
(اخلاقى، تربیتى)
وَ قَالَ (علیه السلام): الدَّاعِی بِلَا عَمَلٍ کَالرَّامِی بِلَا وَتَرٍ
و درود خدا بر او، فرمودند: آنکس که مردم را (به نیکى ها) فرا مى خواند؛ ولى خود به آن عمل نمى کند مانند کماندارى است که با کمان بدون زه مى خواهد تیراندازى کند.
شرح حکمت:
در خطبه 175امیرمؤمنان على علیه السلام می فرماید: «اى مردم، به خدا سوگند! من شما را به هیچ طاعتى ترغیب نمى کنم، مگر این که خودم پیش از شما به آن عمل مى نمایم و شما را از هیچ معصیتى باز نمى دارم، مگر این که خودم پیش از شما از آن دورى مى جویم.»
امام صادق علیه السلام مى فرمایند: «هرگاه عالم به علمش عمل نکند موعظه و اندرز او از دلها فرو مى ریزد، آنگونه که دانه هاى باران از سنگ سخت فرو مى ریزد». قرآن مجید نیز مى فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده اید! چرا سخنى مى گویید که عمل نمى کنید؟! * نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنى بگویید که عمل نمى کنید. (2و3 صف)»
معنا دیگری به این صورت برای این حکمت آمده است: «کسى که دعا مى کند، ولى کارى انجام نمى دهد؛ مانند تیراندازى است که با کمان بدون زه مى خواهد تیراندازى کند». شک نیست که دعا بسیار مؤثر است؛ اما دعا کننده باید آنچه را در توان دارد به کار گیرد و آنچه را در توان ندارد از خدا بخواهد.
امام صادق علیه السلام فرمود: «چهار گروهند که دعاى آنها مستجاب نمى شود (نخست) کسى که در خانه اش نشسته (و دنبال تلاش براى معاش نمى رود) و عرض مى کند: پروردگارا به من روزى ده. خدا در پاسخ او مى گوید: آیا به تو دستور نداده ام که باید به دنبال کار و طلب روزى بروى؟ و کسى که همسرى دارد و پیوسته از دست او ناراحت است و دعا مى کند تا از شر او خلاص شود، خدا مى فرماید: مگر به تو حق طلاق ندادم؟ و کسى که اموال (فراوانى) داشته و آنها را بیهوده خرج کرده سپس عرضه مى دارد: خدایا به من روزى ده. خداوند به او پاسخ مى دهد: مگر به تو دستور میانه روى (و هزینه کردن از روى حساب و کتاب) ندادم و آیا به تو دستور ندادم که در اصلاح مال بکوشى؟ سپس امام علیه السلام آیه 67 سوره «فرقان» را تلاوت فرمود: «بندگان خدا کسانى هستند که وقتى انفاق کنند نه اسراف مى کنند و نه سختگیرى و در میان این دو حد اعتدالى دارند»، و کسى که اموالى داشته و آن را بدون گرفتن شاهد وگواه وام داده است (و گیرنده وام آن را انکار مى کند و او پیوسته دعا مى کند که خداوندا! به قلب او بینداز که بدهى من را بدهد) خداوند به او مى فرماید: آیا به تو دستور ندادم که گواه بگیرى؟».
